Dünya Obezite Gününde, daha çok farkındalık
ve daha az ayrımcılık, daha iyi sağlık hizmeti, etkili politika ve
gerçekleştirilebilir eylemler için her bireyin birlikte hareket etmesi gerekmektedir.
Bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH),
günümüzde dünyadaki en büyük salgınlardan biridir. BOH’nin altında yaygın,
önlenebilir risk faktörleri yatmaktadır. Bu faktörler tütün kullanımı,
hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve alkolün zararlı kullanımıdır. Fazla kilo
ve obezite yüzünden her yıl en az 3,4 milyon kişi hayatını kaybetmektedir. Kalp
hastalığı, felç ve diyabet riski; beden kütle indeksinin (BKİ) artmasına bağlı
olarak giderek artmaktadır.
Tüm dünyada fazla kiloluluğun ve
obezitenin prevalansı giderek artmakta olup obezite prevalansı 1975’den beri
yaklaşık üç kat artmıştır.
Fazla kilolu veya obez olmak;
hipertansiyon, hiperlipidemi, kalp-damar hastalıkları, inme, Tip 2 diyabet,
bazı kanser türleri, kas-eklem hastalıkları ve solunum sistemi hastalıkları
gibi pek çok sağlık sorunları riskini arttırmaktadır.
Dünya Obezite Günü, dünyanın dört bir
yanındaki insanların değişim çağrısı yapmak için bir araya geldiği bir gündür.
Ancak obeziteyi ele almak için eylemler tüm yıl boyunca gerçekleşmekte olup;
Dünya Obezite Federasyonu obezite konusunda ilerleme kaydetmek için yerel,
ulusal ve küresel düzeyde eylem çağrısında bulunmaktadır.
Ülkemizde ise; Türkiye Beslenme ve
Sağlık Araştırması (TBSA) 2017 sonuçlarına göre 15 yaş ve üzeri bireylerde
obezite % 31,5; düşük fiziksel aktivite düzeyi %42,4 olarak saptanmıştır. Dünya
Sağlık Örgütü işbirliğinde yürütülen Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık 2016
Araştırması sonuçlarına göre ilkokul ikinci sınıf çocuklarda obezite %9,9;
10-18 yaş çocuklarda obezite %9 ve fazla kiloluluk %18.3 bulunmuştur. Ortaokul
çocuklarında şişmanlık %10.5, fazla kiloluluk 19,6; lise çağında şişmanlık
%5.6, fazla kiloluluk %15 olarak tespit edilmiştir.
2010 yılından itibaren ülkemizde Türkiye
Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Yetişkin ve Çocukluk Çağı
Obezitesinin Önlenmesi ve Fiziksel Aktivite Eylem Planı 2019-2023 güncellenerek
uygulanmaktadır. Ayrıca Sağlık Bakanlığı; Türkiye Diyabet Programı, Tuz Azaltma
Programlarını uygulamaktadır.
Obeziteden korunmada sağlıklı
beslenmek ve fiziksel aktivitenin arttırılması önemlidir.
Günümüzde sıklıkla görülen şişmanlık ve
şişmanlığa bağlı kronik hastalıklar ile vitamin ve mineral yetersizliklerinin
önlenmesi hem birey hem de toplum icin önem taşımaktadır. Sağlıklı yaşam
biçimi; sağlıklı beslenme ile aktif bir yaşam için arttırılmış fiziksel
aktivite düzeyine dayalıdır.
Besin gruplarında yer alan besinlerden
sağlıklı seçim yapılabilmesi için besinlerin renk çeşitliliğine, yapısal
özelliklerine, bireyin sağlık ve hastalık durumuna, yaşına ve cinsiyetine,
fiziksel aktivite ve fizyolojik (gebe ve emziklilik) durumunun özelliklerine
dayalı, besinlerin posa, yağ, tuz ve eklenmiş şeker içerikleri dikkate alınarak
seçimler yapılmalıdır.
Hedef her öğünde tabakta yer alan her
besin grubundan bir besinin seçilerek tüketilmesidir. Tabağın yanında yer
aldığı üzere günlük beslenmede önerilen su tüketiminin sağlanması, günlük
beslenmede zeytinyağının yer alması, aktif yaşamın desteklenmesi sağlıklı yaşam
biçiminin tamamlayıcısı olarak önem taşımaktadır.
Sağlığımız için yetişkinlikte haftanın
en az 5 günü ve günde en az 30 dakika orta şiddetli, çocukluk çağında ise
günde en az 60 dakika orta ve yüksek şiddetli fiziksel aktivite yapılmalıdır.
Günlük beslenmede; taze sebze ve
meyvelerin, tam tahıl ürünlerinin, süt ve ürünleri, balık, tavuk ve diğer
yağsız etler ile kuru baklagillerin tüketimi sağlıklı seçimlerdir. İşlenmiş ve
hazır besinlerden yağ ve şeker içeriği yüksek olanların tüketimi sağlıksız
seçimlerdir.
Fazla kilolu ve obez bireyler için
sağlıklı beslenme önerileri:
Besinler diyetisyen tarafından
bireye özgü planlanmış porsiyonlarda tüketilmeli, aşırıya kaçılmamalıdır. Yağ
ve/veya şeker miktarı azaltılmış (diyet/light) ürünler, her zaman düşük enerji
içermez. Bu ürünlerin tüketiminde dikkatli olunmalı ve diyetisyene danışmadan tüketilmemelidir.
- Günlük
2500-3000 ml sıvı ihtiyacının 600-1500 ml’si sudan gelmelidir
- Hazır
meyve suları, gazlı içecekler vb. yerine sağlıklı içecekler tercih
edilmelidir.
- Kızartma
yerine ızgara, haşlama, buharda ve fırında pişirme yöntemleri seçilmelidir.
- Aşırı tuz
tüketiminden kaçınılmalıdır.
- Gün boyu
aktif olunmalıdır.
- Hızlı
vücut ağırlık kaybına neden olan popüler diyetler ve kontrolsüz zayıflama
ilaçları kesinlikle uygulanmamalıdır.
- Fazla
kilolu ve obez bireylerin zayıflama diyeti önerisi sadece diyetisyen
danışmanlığı ile belirlenmelidir.
Dünya Obezite
Günü'nde Harekete Geçelim!
Obezite küresel bir halk sağlığı sorunu
olup; herkesi etkilemekte ve milyonlarca insan risk altında bulunmaktadır.
Çünkü obezitenin nedenleri çok yönlüdür. Bu yüzden kilo vermek isteyen bireyler,
aile hekimlerine başvuru yaparak kan tahlilleri yaptırıp, aile hekiminin
yönlendirmesi ile İlçe Sağlık Müdürlükleri, Sağlıklı Hayat Merkezleri ve Toplum
Sağlığı Merkezlerinde Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışmanlığı Hizmetleri
Birimi’ne başvuruda bulunabilir. Bu birimlerde diyetisyenlerimiz tarafından
başvuran bireylere yeterli ve dengeli beslenme ve fiziksel aktivite konularında
danışmanlık hizmeti verilerek yardımcı olunmaktadır.