14-20 MART TUZA DİKKAT HAFTASI
Dünya Sağlık Örgütü günlük kişi başı tuz
tüketimini 5 gramın altında önermektedir ve bu miktar bir tepeleme bir çay
kaşığına (silme bir tatlı kaşığına) denk gelmektedir. Günlük olarak tüketilmesi
önerilen bu miktar; gün içinde tüm besinlerimizle aldığımız tuzu
(sodyumu) da kapsamaktadır.Tuz, besinlerin doğal bileşiminde bulunduğu gibi,
deniz tuzu (deniz suyunun buharlaştırılması ile elde edilir) ve kaya tuzu
(halite, göl yataklarından veya toprak altından elde edilir, kurutulur) olarak
da elde edilir. Genel olarak tuz sodyum ve klorürden oluşur. Sodyum klorür
içeriği tüm tuzlarda (kaya, deniz, sofra tuzu) yaklaşık olarak aynıdır. Bu
nedenle sağlık etkileri de aynı olmaktadır.
Diyetimizdeki çok fazla tuzun, kan
basıncını arttırarak (hipertansiyona neden olarak) inme ve kalp hastalığı
riskini yükselttiğini biliyoruz. İnme ve kalp hastalıkları da dünya çapında en
önemli ölüm ve sakatlık nedenlerinden ikisi olarak gösterilmektedir.
Sağlık Bakanlığı Türkiye Beslenme
Rehberi’ ne göre; aşırı tuz (sodyum) tüketimi; kardiyovasküler hastalıklar,
böbrek hastalıkları, hipertansiyon, inme, osteoporoz ve bazı kanser türlerinin
oluşmasına neden olabilmektedir. Tuz tüketimi 5 gramı (1 tepeleme çay kaşığı
veya 1 silme tatlı kaşığı) aşmamalıdır. Tüketilen tuz iyotlu
olmalıdır.
Sağlık Bakanlığı’ nın
Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması, 2017 çalışmasına
göre günlük kişi başı tuz tüketiminin 10.2 g/gün olduğu
saptanmıştır. Bu değer Dünya Sağlık Örgütü’ nün önerdiği günlük tüketim
miktarının iki katıdır.
Aşırı tuz içeren besinler hangileridir?
- Hazır
soslar (soya, ketçap, barbekü, tartar, salsa, hardal, makarna vb. soslar)
- Atıştırmalık
ürünler (cips, tahıl bazlı bar, meyve bazlı bar, patlamış mısır gibi)
- Tuzlanmış
kuru yemişler (fındık, fıstık, ceviz, badem, leblebi, kavurga, kabak ve
ayçiçeği çekirdeği, her türlü çekirdek içi vb.)
- Turşu ve
salamura besinler (siyah ve yeşil zeytin, sebze turşuları), balık
konserveleri, tuzlanmış ve/veya salamura edilmiş et ve balık ürünleri
- Aromalı/aromasız,
doğal/doğal olmayan gazlı/gazsız mineralli içecekler
- Geleneksel
olarak evlerde hazırlanan turşu, salça, tarhana, yaprak salamurası vb.
besinlerdir.
Aşırı Tuz Tüketimini Azaltmak için
Öneriler Nelerdir?
Tuz tüketimi azaltılmalıdır. Bir kişinin
günlük olarak kullandığı tuz miktarı 5 gramı (1 tepeleme çay kaşığı veya 1
silme tatlı kaşığı) geçmemeli ve iyotlu tuz kullanılmalıdır.
Besin sanayisinde kullanılan ve
genellikle ambalajlı besinlerin besin etiketinde yer alan mono sodyum glutamat,
sodyum nitrat, sodyum bikarbonat, sodyum sitrat, sodyum askorbat vb. tüm
sodyumlu bileşiklerin tüketimine dikkat edilmelidir. Çünkü bunlar besinin
tuz/sodyum içeriğini artırmaktadır.
Yemek hazırlama, pişirme ve tüketim
sırasında ilave edilen tuz miktarı azaltılmalıdır. Hatta besinlerin bileşiminde
sodyum bulunması nedeniyle hazırlama ve pişirme sırasında mümkünse tuz
eklenmemelidir.
Masada yemeklere tuz ilavesi
yapılmamalı ve masadan tuzluk kaldırılmalıdır.
Hazır soslar (soya sosu, ketçap sos,
barbekü sos, tartar sos, salsa sos, hardal, makarna sosu gibi), atıştırmalık
ürünler (cips, tahıl bazlı bar, meyve bazlı bar, ekstrüde ürünler, patlamış
mısır gibi), tuzlanmış kuruyemişler (fındık, fıstık, ceviz, badem, leblebi,
kavurga, kabak ve ayçiçeği çekirdeği, her türlü çekirdek içi vb.), turşu ve
salamura (siyah ve yeşil zeytin, sebze turşuları), balık konserveleri,
tuzlanmış, tütsülenmiş ve/veya salamura edilmiş et ve balık ürünleri ile
aromalı/aromasız, doğal/doğal olmayan mineralli içecekler yüksek miktarda tuz
içermeleri nedeniyle az tüketilmelidir.
Geleneksel olarak evlerde hazırlanan
turşu, salça, tarhana, kurut, yaprak salamurası vb. yiyeceklerin tuz içeriği
fazladır. Bu nedenle daha az tüketilmeli ve hazırlarken yüksek miktarda tuz
kullanımından kaçınılmalıdır.
Salamura ürünlerin tuz içeriğinin
azaltılması için suda yıkama ve bekletme gibi işlemler uygulanabilir.
Satın alınan işlenmiş ürünlerin etiket
bilgisi mutlaka okunmalı, tuzsuz ya da tuzu azaltılmış ürünler tercih
edilmelidir.
Ambalajlı tüketime sunulan gıdaların
içeriği etiket bilgisinden okunmalı ve benzer gıdalarda tuz ve tuz yerine geçen
maddelerin miktarları daha düşük olanlar tercih edilmelidir.
Ev dışı beslenmede yemeklerin ve
besinlerin içindeki tuz miktarı öğrenilerek mümkünse az tuzlu veya tuzsuz
hazırlanması istenmelidir.
Tuz yerine doğal lezzet arttırıcılar
(soğan, sarımsak, baharatlar, limon, sirke, biber vb.) kullanılmalıdır.
Her yıl olduğu gibi bu yıl da tuz
azaltma konusunda farkındalık yaratmak amacıyla değerlendirilen Tuz Farkındalık
Haftasında, tuz alışkanlığını azaltarak sağlığımızı iyileştirmek için herkesin
uygulayabileceği basit ve etkili bir tema seçilmiştir. ‘Tuz
Alışkanlığımızı Değiştirelim’!
Bireylerin her gün yediği tuzun dörtte
üçü zaten paketlenmiş ve hazırlanmış gıdalardadır. Bu tüketici tarafından
ortadan kaldırılamaz, bu nedenle insanlara daha az tuz yemelerini söylemek,
besin içerikleri tuz ile kaplıyken çok da etkin bir önleme yöntemi
olmamaktadır. Bu nedenle özellikle gıda endüstrisinin tuz azaltma politikaları
önem taşımaktadır. Bakanlığımızca yapılan protokoller gereği paketli gıda
endüstrisi ve lokantacılar tedrici olarak tuz azaltmayı hedef olarak
belirlemişlerdir.
Bu yıl, hepimizin daha uzun ve daha
sağlıklı yaşayabilmesi için tüm yiyecek endüstrisinden yüksek tuz kullanım
alışkanlıklarını bırakmalarını istemeyi, takip etmeyi tüm toplum ve politika
düzenleyiciler olarak olarak görev haline getirmeliyiz.