9 MAYIS ÇÖLYAK GÜNÜ
Çölyak Hastalığı
Çölyak hastalığı,
genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan
gluten isimli proteine maruz kalma sonucu gelişen, kronik, immün aracılı bir
ince bağırsak enteropatisidir.
Çölyak hastalığı
temelde ince bağırsağı etkilese de, klinik özellik yelpazesi hem intestinal hem
de ekstraintestinal semptomlar ile çok geniştir. Her yaş grubunda, her ırkta ve
her iki cinste de görülebilir.
Çölyak
hastalığında etkin olduğu bilinen tek tedavi, glutenin ömür boyu diyetten
çıkarılmasıdır. Glutensiz diyet
uygulanmasındaki amaç, hastalığın var olan semptomlarını kontrol altına almak,
hastaların yaşam kalitelerini arttırmak ve hastalıkları ile ilgili komplikasyonların
oluşmasını önlemektir. Özellikle çölyak hastalığında erken tanı çocuklarda
büyümenin yakalanmasında, uzun dönem komplikasyonlarının önlenmesinde
önemlidir.
Hastaların
çoğunda, diyet tedavisine tam uyum sağlamalarının ardından klinik bulgularının
tamamen düzeldiği, serolojinin normale döndüğü gözlenmektedir.
Çölyak hastalığı
toplumun yaklaşık %1- %0.03 etkilemektedir. Hastalığın çok geniş bir klinik
yelpazeye sahip olması, atipik seyir gösterebilmesi veya hiç bulgu vermemesi
nedeniyle gerçek bir prevalans vermek zorlaşmaktadır, bu nedenle hastaların
ancak yüzde 10’nuna tanı konulduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde Çölyak
hastalığı görülme sıklığı toplumun yaklaşık %1- %0.03 etkilediği düşünüldüğünde
en çok 850 ve en az 250 bin hasta beklenmektedir. Bakanlığımız Sağlık Bilgi
Sistemlerinden elde edilen verilere göre Türkiye'de tanı konan çölyak hastalığı
sayıları 2021 yılı sonu itibari ile 138.230 olarak belirtilmiştir.
Çölyak hastalığı,
bilindiği üzere hem çocuklar hem de erişkinlerde geniş bir klinik yelpazeye
sahiptir. Organizmada etkilemediği sistem ya da organ yoktur. Tüm sistemlere
yönelik semptomlara neden olması çok ciddi tanı karmaşasına yol açmaktadır. Bu
durum tıbbın her disiplininden hekimleri ilgilendiren evrensel bir sorundur.
Geçmeyen,
yineleyen ve adı konulamayan her türlü sağlık sorununda çölyak hastalığının
akla getirilmesi gerekir.
Toplumda tanı
almamış hastalar buz dağının görünmeyen kısmıdır. Teşhis yöntemlerinden kan
testleri serolojik özel testler ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince
bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Tedavisi diyet
ile mümkün olan çölyak hastalığında erken teşhis çölyaklıların yaşam
kalitesinin tekrar düzelmesi ve kaybedilecek sağlık maliyetinin önüne geçilmesi
için son derece önemlidir. Çölyak glutensiz beslenme ile bir hastalık değil
yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir.
Sağlık Bakanlığı
tarafından STK’lar, Üniversiteler ve özel sektör işbirliğinde “Erişkin Bazı
Metabolizma Hastalıkları (Tiroid, Osteoporoz, Gut) ve Çölyak Hastalığı Kontrol
Programı 2019-2023” hazırlanmış ve uygulanmaktadır. Söz konusu program
kapsamında Bakanlığımız tarafından yapılan çalışmalar aşağıda yer almaktadır.
Bunlar;
·
Hastaların uygun
ürünlere ulaşımının arttırılması için ilgili kamu kurum ve kuruluşlar STK’ lar
ile çalışmalar yapılmıştır. Çölyak hastaları için marketlerde, halka açık
yerlerde AVM’lerde uygun gıda satış noktaları oluşturulması çalışmaları
kapsamında Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanlığına ve Türkiye
Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Fedarasyonuna resmi yazı
yazılmıştır.
·
Çölyaklıların
glutensiz besinlere kolay ulaşımının sağlanması için havaalanlarında, tren
garlarında, şehir otogarlarında yer alan gıda otomatlarında glutensiz ürünlere
yer verilmesine yönelik Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığına resmi yazı yazılmıştır.
·
Çölyak
hastalığında farkındalığı arttırma amacıyla materyaller hazırlanmıştır. Sağlık
kuruluşlarında, eğitimlerde kullanılmak üzere topluma yönelik, okullarda ve
eğitim merkezlerinde kullanılmak üzere çocuklara yönelik bilgilendirme
broşürleri, afiş çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
- Öğrencilere çölyak ile
ilgili bilgilendirme okul sağlığı çalışmaları kapsamında yapılmaktadır.
- Bakanlık tarafından hazırlanan ‘Çölyak
Hastalığı Öğretmenlere Yönelik Bilgilendirme Rehberi’ Milli
Eğitim Bakanlığına iletilmiştir.
- Çölyaklı öğrencilerin glutensiz besinlere kolay ulaşımının sağlanması
için kantin/kafeteryalarda glutensiz ürünlerin bulundurulması, gıda
otamatlarında ve yemekhanelerde glutensiz menülere yer verilmesinin
sağlanması yönünde Milli Eğitim Bakanlığına ve Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığına resmi yazı yazılmıştır.
- Çölyak farkındalık çalışmalarında kullanılmak üzere "Glutensiz
Logo" patenti alınmıştır.
- Aile hekimlerine yönelik ‘Çölyak Hastalığında Aile
Hekimleri İçin Tanı-Tedavi-İzlem Rehberi’ hazırlanmıştır. Rehber
içinde çölyak hastalığının tanımı, tanısı ve komplikasyonları, hastalığın
tedavisi ve izlemi başlıklarına yer verilmiştir. Bu rehberle birinci
basamakta aile hekimleri tarafından hastalığın akla gelmesi, tanınması,
tanı-tedavi ve izlem sürecin de yol gösterici olarak kaynak olması
amaçlanmıştır.
- Toplu Beslenme Sistemleri (Toplu Tüketim Yerleri) İçin Ulusal Menü
Planlama ve Uygulama Rehberi ile toplu beslenme hizmetinden faydalanması
gereken çölyaklılar için öneriler niteliğinde bilgiler ve glutensiz menü
örnekleri rehberde yer almış olup rehberin dağıtımları yapılmıştır.
- Çölyak hastalığında gastroenteroloji uzman hekimi tarafından
düzenlenen uzman hekim raporu ile vatandaşlara Sosyal Güvenlik Kurumu
tarafında aylık ödeme yardımı yapılmaktadır. Bu ödemeler 2021 yılı
yayınlanan Sağlık Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Tebliğ’de belirtildiği üzere bir aylık;
* 0-5 yaş için 98,43 TL,
* 5-15 yaş için 150 TL,
* 15 yaş üstü için 135,93 TL, tutar ödenir
şeklindedir.
Toplum olarak hastalıklara farkındalıkların artırılması, çocuklarımıza
sağlıklı bir gelecek sunmamızı sağlayarak, bize “sağlıklı nesiller” olarak geri
dönecektir. ÇÖLYAK HASTALIĞI, toplumdaki sıklığı ve erken tedavinin önemi
nedeniyle, bu farkındalığı hak eden hastalıkların başında yer almakta olup; İlçe Sağlık Müdürlükleri, Sağlıklı Hayat Merkezleri ve
Toplum Sağlığı Merkezleri tarafından il düzeyinde çeşitli etkinlikler (eğitim,
stant, yürüyüş vb.) düzenlenmektedir.
ÇÖLYAK İLE YAŞAMAK ELİNİZDE…..